افغانانو ۴۰ کاله څخه زیات مرګونو او بربادي ولیده،وس په افغانستان کښې امن او پرمختګ راغلې، نړۍ باید افغانستان یواځې پرې نږدي: محمد صادق

باغي ټي وي رپورټ/نصیب شاه شینواري
تاشقند کښې نن په ۲۶ د جولایی د افغانستان امنیت او اقتصادی پراختیا په موضوع نړیوال کانفرنس تابیا شوې وه. د افغانستان لپاره د پاکستان هیواد له لوري ځانګړي استازي محمد صادق په دې موقع خپلې څرګندونې کړې دي او د نړۍ هیوادونو پام ی په افغانستان کښې یو څو مهمو موضوع ګانو او ستونزو ته راګرځولې دې، محمد صادق ویلي دي چې په افغانستان کښې وس امن راغلې او په داسې وخت کښې باید افغانستان یواځې پرې نږدو.
محمد صادق د افغانستان په اړه راجوړي شوي دې مهمې غونډې ګډون والو ته په خپله وینا کښې اوویل چې زه غواړم هغه اساسي کړنلاره تشریح کړم چې پاکستان په دې کنفرانس کې راوړي.
نوموړي اوویل چې دا مهمه ده چې د یو هدف په پرتله یو سمت ټاکل وټاکل شی او سمت باید د تیرو لخوا نه بلکه د راتلونکي لخوا وټاکل شي. مونږ په کلکه باور لرو چې د ټولو ښکیلو اړخونو هیلې او فکر به مونږ هغه لوري ته لارښوونه وکړي چې مونږ یې باید واخلو.

د افغانستان په اړه درې مهمې مهمې مسلې شتون لري چې نړیواله ټولنه نن پرې بحث کوي: (۱) سیاسي مسایل چې د افغانستان له موقت حکومت سره ښکیلتیا، ټول شموله او بشري حقونه؛ (۲) بشردوستانه مرستې چې د وخت اړتیا ده؛ او (۳) اقتصادي پرمختګ چې له هغې پرته هیڅ ټولنه په اوږد مهال کې ژوند نه شي کولای.
نوموړی اوویل چې په دې برخه کې زمونږ هڅې باید څو اړخیزې وي. مونږ نشو کولی د نورو په لګښت یو موضوع تعقیب کړو او دا به نه عملي وي او نه مطلوب.
افغانستان له څلورو لسیزو جګړو او وینو تویولو وروسته د خپل تاریخ یوه نوې پاڼه بدله کړه. د ۲۰۲۱ کال د اګست له ۱۵ مې نیټې وروسته، په افغانستان کې امنیتي وضعیت په ډراماتیک ډول بدل شوی دی. ټوله سیمه د مرکزي کنټرول لاندې ده، سوداګر کولی شي په آزاده توګه سفر وکړي، په تجارت یو لوړ پرمختګ ثبت شوې او په پای کښې د نورمال حالت په څیر ښکاري.
دې پرمختګونو د سیمې او نړۍ لپاره یو فرصت پرانست چې له افغانستان سره وصل شي. هغه اوویل چې وس نن سبا په افغانستان کښې داسې حالت او پرمختګ باید ضایع نه شي.
محمد صادق اوویل چې مونږ پر نړیوالې ټولنې غږ کوو چې د تاریخ په دې مهم پړاو کې د افغانستان ملاتړ وکړي. پاکستان په دوامداره توګه له نړیوالې ټولنې غوښتي چې له افغانستان سره په رغنده توګه همکاري وکړي. د نړیوالې ټولنې توجه باید په افغانستان کې له ناوړه بشري او اقتصادي وضعیت څخه د نورو ځایونو د پیښو له امله نه واړول شي.
محمد صادق اوویل چې پاکستان په دې باور دی چې هر هېواد باید د افغانستان په بیارغونه او اقتصادي پرمختګ کې خپله ونډه ولري.

د افغانستان لپاره د پاکستان ځانګړې استازې اوویل چې افغانستان په اړه د نړیوالو ښکیلتیا د چټکتیا ساتل خورا مهم دي. د افغانستان په اړه هر څو اړخیز فورم او کنفرانس خپل ارزښت لري. هغه درس چې تاریخ ی مونږ ته راکوي هغه دا دی چې مونږ باید ډیپلوماسۍ ته لاره هواره کړو.
نوموړی زیاته کړه چې د پاکستان په نوښت، د افغانستان د ګاونډیو هېوادونو د بهرنیو چارو د وزیرانو په کچه پلیټ فارم د ۲۰۲۱ کال په ستمبر کې د مرکزي رول له امله رامنځته شو چې د افغانستان هر ګاونډی زمونږ د ګډ راتلونکي په جوړولو کې لري.
په ورته ډول، فورمونه لکه ټرویکا پلس او مسکو فارمټ د افغانستان په اړه د خبرو اترو او ښکیلتیا د پراختیا لپاره کلیدي نړیوال شریکان سره یوځای کوي.
هغه زیاته کړه چې پاکستان د دې فورمونو له لارې په افغانستان کې د لا زیاتې ښکیلتیا لپاره هڅو ته دوام ورکوي. زمونږ افغانان وروڼه او خویندې له څلویښتو کلونو زیات له مرګ او بربادۍ سره مخ وو. مونږ باید په دې حساس وخت کښې یواځې پرې نږدو.
محمد صادق اوویل چې له ډېرې مودې وروسته د افغانستان بودیجه د هېواد له خپلو منابعو جوړه شوه، په داسې حال کې چې دا یو ښه پرمختګ دې.
هغه اوویل چې مونږ باور لرو چې نړیواله ټولنه باید د افغانستان سره د پایښت لپاره د دوی سره مرسته وکړي. د افغانستان بهرنۍ زیرمې یوازې د افغان ملت ملکیت دی. هغه وویل چې هیڅ هیواد باید د هغو مرستو څخه محروم نه کړي، هغه زیاته کړه چې دا شتمني او پیسې د عامو افغانانو په زحمتونو راټولې شوي دي او دې څخه باید افغانان بې برخې نه کړې شي.
سربېره پر دې، په بهر کې د افغانانو د شتمنیو کنګل کول په دې پړاو کې د افغانستان د اقتصاد لپاره حیاتي دي. له همدې امله، مونږ به په دوامدار ډول له نړیوالې ټولنې څخه وغواړو چې د افغانانو حق دوی ته ورسوي، دا یو اخلاقي او هم عملي اړتیا ده.
همدا ډول په افغانستان کې د معتبرو بانکي چینلونو بیا را ژوندي کول هم یوه مسله ده چې مونږ یې باید دلته په ګوته کول غواړو. هیڅ هیواد تر هغه وخته پرمختګ نه شي کولای تر څو د سوداګرۍ او صنایعو څرخونه په ازاده توګه وګرځي. د نن ورځې عصري اقتصاد نړیوال بانکي چینلونو ته د لاسرسي پرته نشي ساتل کیدی. بانکونه باید د بندیزونو له ویرې پرته په افغانستان کې فعالیت وکړي. له همدې امله، د افغانانو د اقتصادي ستونزو د کمولو او د یو باثباته اقتصاد په جوړولو کې د مرستې لپاره د بانکي فعالیتونو اسانتیا هم هغه اقدامات دي چې نړیواله ټولنه باید پرته له کوم تعصب څخه په پام کې ونیسي.

محمد صادق اوویل چې په داسې حال کښې چې مونږ له خپلو نړیوالو شریکانو سره په دوامداره توګه د پورتنیو ټکو غوښتنه کوو، مونږ غواړو د افغانستان موقت حکومت ته د ۲۰۲۱ کال د اګست له ۱۵ وروسته د هغو ژمنو د عملي کولو پر اهمیت هم ټینګار وکړو چې ځینې ژمنې یې پوره شوې دي، لکه ډیپلوماتان او د نړیوالو سازمانونو کارکونکو ته د آزاده تګ راتګ اجازه او حق، بشردوستانه مرستې هم تر ډیره حده بې له خنډه لاس رسی لري. د افغانستان له خاورې د بل هېواد پر ضد د نه کار اخیستلو په اړه یو څه مثبت حرکت هم شوی دی. سربیره پردې، نجونې په لومړنیو ښوونځیو او همدارنګه پوهنتونونو کې شاملې دي. په ځینو سکتورونو کې دندې لکه د روغتیا سکتور هم د ښځو لپاره پرانستل شوي دي.
په هرصورت، موږ غواړو د نجونو د زده کړې په اړه د نورو څرګندو اقداماتو په اهمیت ټینګار وکړو. د ژورو کلتوري او مذهبي اړیکو سره د ګاونډیانو په توګه، موږ ممکن د ځینو نظرونو او لنډیزونو سره خواخوږي ولرو.
نوموړی د غونډې ګډون والو ته په ډاګه کړه چې په هرصورت کښې مونږ د هرچا لپاره د زده کړې حق د یو اساسي بشري حق په توګه باور لرو.
نوموړي اوویل چې د ښځو په اړه د مسلمانانو تاریخ او د ښځو په عام ژوند کښې ددوی د مهم رول په اړه ډک دې.
هغه اوویل چې د نجونو د منځنیو ښوونځیو بیا پرانستل به نه یوازې نړیوالې ټولنې ته د افغانستان د موقت حکومت په استازیتوب د خلاصون نښه وښيي، بلکې د افغانستان اوږد مهاله ټولنیز پرمختګ به هم تضمین کړي.

محمد صادق اوویل چې د افغانستان یوه یوه بله برخه چې مونږ یې مثبت حرکت او پرمختګ لیدلی د افغانستان د موقت حکومت په موده کې د مخدره موادو په کښت او تولید کې کموالی دی.
هغه اوویل چې سره له دې، افغانستان اوس هم د شاوخوا ۴ میلیونو روږدو کسانو د بیا رغولو له ننګونې سره مخامخ دی.
نوموړي اوویل چې دا هغه څانګه ده چې نړیواله ټولنه هم کولای شي چې په دې څانګه کښې هم افغانستان سره مرسته وکړي.